Dianmhachnamh nó Ganmhachnamh? Do rogha.

Nuair a bhí Covid i mbarr a réime thosnaigh mé roinnt caithimh aimsire nua - ceann amháin ná conas dianmhachnamh a dhéanamh.

Rinne mé iarracht stop a chur le smaointe, le liostaí, le ceisteanna, le himní, le cuimhneamh agus araile. Cas mé m'intinn chuig mo cholainn ó phoill mo shúile go barr mo chinn agus ansin síos, síos go mall, trí gach ball dí go boinn mo choise ar an talamh. Chaitheas am ag éisteacht le gnáth fuaimeanna an tsaoil, Púca ag crónán, éanlaith na spéire lasmuigh, tictoc an chloig, agus, bhí an ceart agam, ní dhéanann sé aon dochar. Taobh istigh seachtain amháin bhí mé sásta cúig nóiméad déag a chaitheamh ar an dianmhachnamh agus anois oireann idir fiche cúig nóiméad nó leathuair a chloig dom.

Ach rith sé liom nach bhfuil "dianmhachnamh" oiriúnach mar theideal mar is tréimhse "Ganmhachnamh" atá i gceist agamsa. Nó an bhfuil focal eile oiriúnach?

Bhí mé ag múineadh ranga le Daltaí na Gaeilge in Esopus N.E. lá.....Meascán do dhaoine fásta sa rang le suim nach beag acu sa teanga a bhí iontu. Bhí an rang sách mór áfach dar liom, timpeall 25 duine a bhí ar an liosta. Is fearr liomsa grúpaí níos lú i ndáiríre, bíonn sé níos fusa gach duine a bheith lárnach in imeachtaí agus cómhráite srl. Ar aon nós ní raibh an tarna suíochán sa bhuaile agam ach leanúint ar aghaidh, cuid acu i bhfad níos laige sa Ghaeilge ná cuid acu eile. Bíonn sé deacair a bheith cinnte cén leibhéal Gaeilge a bhíonn ag dream mar é gan ach imeachtaí fíor simplí ar chur ar bun ar dtús - is minic a bhíonn daltaí áirithe neirbhíseach focal a rá ag tús báire!  

Ar aon nós d'éirigh go maith sa deireadh sílim agus rud amháin úr a chuireas os a gcomhair ná tamall gearr a chaitheamh ar dhianmhachnamh. Cheapas go mbeadh sé go breá mar ábhar ranga mar bíonn níos mó na leibhéal amháin i gceist.  Foclóir nua, cleachtadh éisteachta agus gach duine compórdach.

An Scannán: Róise agus Frank

User 588552039 · Hilary NY blogger. Aibreáin 3, 2023: Comhad Fuaime Alt faoin scannán Róise & Frank

Comhad Fuaime Thuas

Nach bhfuil ríméad orainn leis an éacht a dhein an scannán breá An Cailín Ciúin? Faoi dheireadh a cheapas, an Ghaeilge le cloisteáil san aicme seo: Scannán Lánfhada. Tá áthas orm a rá go bhfuil scannán eile trí mheán na Gaeilge le feiscint anseo í Meiriceá! Agus ar Netflix agus eile amach anseo tá súil agam!

Bíonn na gearrscannáin iontach agus tábhachtach ar ndóigh  -  ach bhíos féin ag súil le fada go ndéanfaí níos mó scannáin lánfhada trí mheán na Gaeilge agus anois buíochas le Fís Éireann, TG4, Macalla agus eile tá sé tosnaithe! 

Chonaic mé Róise agus Frank inné san Amharclann The Quad ar shráid 13, Manhattan. Bhí sé go hiontach ar fad - cad iad na focail chearta a thabhairt ar an bpíosa ealaíne seo? - milis, tochtmhar, brónach, sona, áthasach? Oibríonn na haidiachtaí seo go léir. 

Is scéal simplí é a bhaineann le briseadh croí agus uaigneas dá barr, agus nach é sin scéal a bhaineann le beatha an duine pé áit ar domhan? Scéal a labhraíonn le gach éinne againn, scéal a labhraíonn linn gan focail ar bith fiú. Tá cumarsáid éifeachtach idir madra darb ainm Frank agus an bhaintreach Róise gan focail eatarthu agus thuigeamar é sin cé nár thuig a mac Alan agus a comharsana é sin ar dtús. Tá Alan croíbhriste tar éis báis a athair chomh maith ach ag iarraidh an phian sin a choimeád faoi cheilt, ag leanúint ar aghaidh lena chuid cúraímí, gach duine ag cur thuairisc a Mham, fad is atá a chroí faoi trom lena bhuairt féin.

In ainneoin gach rud atá scríofa thuas agam tá an-siamsa sa scannán agus ba mhinic a bhíomar ag gáire nó ar a laghad bhí miongáirí le feiscint ar na haghaidheanna go léir san amharclann, (le linn na nóiméid nuair nach raibh tocht orainn!! ) 

Tá cuma álainn ar thírdhreach na Déise ní nach ionadh, agus is deas chomh maith na páistí go léir a chloisteáil i suímh nádúrtha, ar scoil agus ag imirt iománaíochta... (cén fáth go mbíonn páistí chomh cruálach?)

Sílim go bhfuil scannáin ar chaighdéain ard mar atá an ceann seo ana thábhachtach i saol na teanga, léiríonn siad an teanga i mbéal daoine difriúla idir óg is aosta thuas thíos na tíre agus as sin cumas cainte leathan a ghlacadh mar a bhíonn le cloisteáil i ngach teanga shláintiúil timpeall an domhain.

Téigí chuig an scannán seo a léitheoirí uaisle - is fiú.



Tuilleadh eolais anseo faoi Nua Eabhrac: https://quadcinema.com/film/roise-frank/

agus seans go mbeidh an scannán le feiscint gar duit - féach anseo : https://roiseandfrankmovie.com/
Réamhbhlaiseadh: 
https://www.youtube.com/watch?v=wDzDisrk4A8

Inisherin - an scannán.

Comhad Fuaime Thuas. 

Ní fheadar fíor nó bréagach ach is ráiteas mór le rá é go ndúirt Sigmund Freud uair éigin nach raibh leigheas ar bith ar na hÉireannaigh!! Ní amháin sin ach nach bhfiú triail a bhaint as iad a chabhrú trí mheán na síocanailíse. Cheapas faoi sin agus mé ag machnamh faoin scannán Inisherin a bhfaca mé tráthnóna Dé Domhnaigh. Is trua nach raibh an drámadóir, Martin McDonogh ar an bhfód céad bliain ó shin mar déarfainn go mbeadh sé in ann Freud agus a chairde a chur i dtreo na tuisceana!

Inisherin, The Island of Erin, bhuel, nach bhfuil sé soiléir ón teideal gur micreacosma den tír féin atá i gceist anseo. Ní dráma grinn í seo! Cé go bhfuil sé breac le himeachtaí greannmhara, go háirithe an chéad leath. Tá sé lonnaithe i 1924 ar oileán beag ar imeall na tíre, fé mar a bhfuil Éire ar imeall na hEorpa. Buaileann tú le hÉireannaigh de gach cineál ar Inisherin, a leithéid fós beo agus beatha in Éirinn an lá atá inniu ann!

Tá ceathrar carachtar ann, Colm agus Pádraic na priomh charactair, ansin Siobhán, deirfiúr Phádraic agus Dominic, mac an gharda. Tá daoine eile le páirteanna tánaisteachta ann, fear an bheair agus a custaiméirí, an garda agus an sagart.

An bhfuil siad sásta lena saolta beaga ar an oiléan álainn seo? Níl ach Pádraic sásta ar dtús ach athraíonn sin go tapaidh. Níl Colm nó Siobhán sásta lena saolta ar chor ar bith ach, ar a laghad tuigeann Siobhán a cás féin. Is truán brónach é Dominic bocht, an créatúr, gan cumhacht ar bith. Ba chuma leis an ngarda agus leis an sagart rud nó duine ar bith seachas iad féin - nó dá mbeadh tairbhe le baint dóibh féin …iadsan ionadaithe an stáit ar ndóigh agus nach bhfuil aithne againn ar a leithéid de dhuine.

Is gnáthphoiblíocht iad an dream sa bheár, gan mórán le rá, gan smaoineamh domhain riamh acu, dream dúnta go leor iad gan puinn fiosrachta acu srl. Dream "Sure this is it " mar a déarfá! Cinnte, bíonn na carachtair go léir seo le fáil i ngach cúinne den tír má fhéachtar!

Aonaracht, uaigneas, foréigean, mí-úsáid ghnéasach, fearg, frustrachas, dímhaointeas, gealtacht agus éadóchas….. oh yeah - iad uilig agus tuilleadh - agus thit mé i ngrá le Jenny, an tasal beag dubh!!….
Téigh chun é a fheiscint -  is fiú!
(Ach ní bheidh tú ag gáire)

Focail ar Seachrán

Iarradh  orm le déanaí cabhair  a thabhairt do mháthair cara liom le cineál puzail; Tháinig cúpla focal aniar aduaidh chuici i lár na hoíche, cheap sí gur dán a bhí ann ach níor éirigh léi ach teacht ar níos mó, ach bhí sí cinnte go raibh níos mó ann. Theip uirthi arís is arís eile teacht ar fhocail eile agus sa deireadh bhí an dá líne ag cur isteach uirthi!
Cuir mo chara taifead chugam dá máthair ag rá na línte mar ní raibh ceachtar acu in ann na focail a scríobh. Ní raibh aon deacrachtaí agam na focail a thuiscint, bhí blas na seanamhná chomh soiléir!

"I d'óige oscail do mheabhair,
Is bailigh an fhoghlaim leat."

Ar aon nós, tháinig Joan chun an tsaoil i gCiarraí breis agus ceithre scór bliana ó shin. Chuir sí fúithi i Nua Eabhrac agus í fós ina déagóir. Bhí an teanga gar dá croí aici ó laethanta a óige ar scoil. 

Cheapas gur seanfhocal a bhí i gceist agus go raibh sé cloiste agam áit éigin cheana. D'fhéach mé ar ndóigh  i "Seanfhocail na Mumhan" (An Seabhac) ar dtús ach níor éirigh liom. Ansin tar éis cúpla nóiméad ar an Idirlíon tháinig mé ar an bpíosa seo:

"I d'óige oscail do mheabhair,
Is bailigh an fhoghlaim leat.
Óir an glór nach dtuigeann an ceann
Is cuma é ann nó as"

Nach deas é sin. Déarfainn go bhfuil na línte ag scoláire thuas thíos na tíre agus iad go léir ar ais ar scoil.
(Seo an nasc.)

An Turas Tranach le Dáithí Ó hÓgáin

Bhí an scéal seo idir lámha ag an gClub léitheoireachta le déanaí. Gearrscéal iontach atá ann.
Rinne mé taiféad de: 

Nasc chuig comhad fuaime

Bainigí sult as!

Ardfhlaith na Danmhairge - Hamlet

 Hamlet - as Gaeilge

 

Iarradh orm le déanaí leagan Ghaeilge a chur ar fhéinuiríoll Hamlet, an ceann mór le rá a thosaíonn le "To be or not to be...". Bhí ionadh orm ar dtús, seo ceann des na ráitis is cáiliúla sa teanga Bhéarla ó pheann Shakespeare. (timpeall 1600.) Cén fáth a gcuirfeá Gaeilge air? Ach, cén fáth nár gcuirfeá Gaeilge air? Is í sin an chéist!! Compátas aisteoirí darb ainm "Shakespeare in the Park" leis The Drilling Company i NYC atá taobh thiar den tionscadal seo. (Tuilleadh ag deireadh, uasdátú - an t-eolas is déanaí, Bealtaine 2022)

Is fear óg é Hamlet dar liom, ní fheadar cén aois a bhfuil air go beacht ach cheap mé i gcónaí go raibh sé ina dhéagóir, abair 19 nó mar sin. Níl sé soiléir sa dráma féin ach oiread.  Cén fáth go bhfuilimse cinnte go bhfuil Hamlet óg? Bhuel, tá cúpla leid ann, cuireann a uncail Claudius an dallamullóg air ag tús báire, bhí scéim dhiamhair aige a dheartháir, athair Hamlet, a mharú agus teacht ar chumhacht na tíre gan cíos, cás ná cathú. Phós Claudius a dheirfiúr chéile ansin, baintreach a dhearthár agus máthair an fhir óg, ach theip air mórán ama a chaitheamh ag smaoineamh faoi Hamlet. B'fhéidir gur cheap sé nach raibh ann ach ógfhear amaideach.

Is smaointeoir domhan é Hamlet, tá sé beagáinín as a mheabhair le buairt tar éis bháis a hathair agus tá díomá nach beag air lena mháthair. Ligeann sé go bhfuil sé ina ghealt! Níl a fhios aige cad ba cheart a dhéanamh ach bhraitheann sé go bhfuil air díoltas a imirt ar a uncail. Ba bhreá leis a bheith ina laoch! Ach tá sé idir dhá thine Bhealtaine, (dhá cheann ar a laghad!) agus é ag argóint lena choinsias óg féin agus ag iarraidh cinneadh a dhéanamh le coinsias glan. Bíonn sé ag dianmhachnamh faoin saol mar atá, agus seanacheist an bháis, cad é? Cad is ifreann ann? An bhfuil teacht ar na flaithis ar chor ar bith?  Ceisteanna a thosaíonn ag boilgearnach i mbeagnach gach déagóir uair éigin agus iad ag éirí ina aosaigh óga. Ceisteanna fealsúnacha an tsaoil nach bhfuil freagraí le fáil fiú ceithre céad bliana dár gcionn, nó riamh déarfainn.

Thosnaíos an jab ag déanamh staidéir ar dhá leagan den téacs agus phioc mé amach na mothúcháin is tábhachtaí. Thug mé faoi deara tábhacht na siollaí sa phíosa áfach mar is í an teanga labhartha atá i gceist, níor scríobh Shakespeare é do léitheoirí ach dá lucht éisteachta. Chaitheas am ag féachaint ar léirithe Benedict Cumberbatch agus Kenneth Branagh sa ról Hamlet ar Youtube ( Cé go raibh an bheirt acu níos aosta ná mo Hamlet!) Ansin scríobh mé leagan den féinuiríoll bunaithe ar na mothúcháin in ionad na focail féin, ní dóigh liom go ndéanann sé aon chiall aistriúcháin díreacha a dhéanamh abairt tar éis abairte, ní oibríonn sé sin domsa. Bhíos ag comhaireamh siollaí agus ag léamh gach líne os ard arís is arís eile fad is a bhíos ag scríobh, go dtí go raibh mé réasúnta sásta leis.

Samhlaigh mé go n-oibreoidh na focail sa lá atá inniu ann, déagóir i bpian, gan tuismitheoirí nó fiú cara buan ina thimpeall - (go bhfios de/di), - aonarán, uaigneach, feargach agus brónach, le díoltas ag brú ar a hintinne. Chuireas leid nó dhó sa leagan atá ábhartha inniu féin.
Seo thíos comhad fuaime, an téacs agus gluais.

Beo nó neamhbheo? Nach í an cheist,

An fearrde é leanúint faoi bhráca,

Leanúint le céasadh intinne, le céasadh an tsaoil

Gan a fhios cén t-uafás a thitfidh amach?

Nó, an fearr dul i dtreo cogaidh, éag-ghonta,

Agus suaimhneas síoraí a fháil - má fhaightear.

Chun báis: Chun suain: Ciúnas go deo!

Saor ó achrann na buartha agus ó ualach an bhróin

Ar ghualainn na mbeo, oh -  scaoil amach mé!

Guím: Ciúnas go deo: Chun báis: Chun suain

Ach fós, saor ó taibhreamh?

Ochón na taibhrimh: sin í an fhadhb;

Faoi dheireadh is faoi dhéanach

Ar shlí na fírinne, saor, mar sin? Nó,

Dromchromadh, ciaptha ag an imní.

Feallaire inár measc! Saoirse bhréagach.

Fulaingt faoi shála daonnachta,

Cad chuige aghaidh ar anró an tsaoil?

Roimh bhearta na mbaitíní agus na dronga santacha,  

Ar an anás os comhair na saibhre,

Airc agus ampla faoi smacht na dtíoránach,

Is na mílte anachana eile,

Cúraimí gan cúiteamh gan faoiseamh go deo!

Ó, fáilte roimh Lá an Luan, le cabhair

Ón lann scine nó ón steallaire caol.   

Rogha éasca.

Óchón - go bhfóire an bradán beatha orainn!

É a chur amach le hosna. Dea-críoch, droch chríoch.

Is ionann an cás an beo is an bás.

An bhfaightí cúnamh ón mbuille marfach.

An taistealaí anaithnid gan fuacht gan faitíos

Ag bualadh isteach i dtír choimhthíoch.

Faraoir, arís eile, ina staic le heagla,

Mar mheatachán cladhartha. 

Leagan Gaeilge

Irish Language Version

15 Aibreáin 2022.
Hilary Mhic Suibhne

Gluais:

faoi bhráca - distress

éag-ghonta - mortally wounded

ualach an bhróin - burden of sorrow

shála daonnachta - heels of humanity

bhearta na mbaitíní - shenanigans of bully-boys

dronga santacha - greedy hoards

Airc agus ampla - want and hunger

anachana - calamities or disasters

Cúraimí gan cúiteamh gan faoiseamh - relentless thankless tasks

Ón lann scinne nó ón steallaire caol. - from stiletto, a long slender dagger, or syringe

An bradán beatha - last gasp, death rattle

mbuille marfach - death blow

taistealaí anaithnid - strange traveller (on life's journey)

gan fuacht gan faitíos, - without hesitation

ina staic - paralysed

Mar mheatachán cladhartha - Like a craven coward.

 

Uasdátú Bealtaine : Agus féach anseo anois:  The Drilling Company - an píosa idir lámha Una Clancy.

 

Comments? Please DM me on Twitter or FB.
I'm no longer processing comments here due to trolls.

Arán agus Im - Seó Bóthair le Manchán Magan

Chuaigh mé chuig an seó seo Dé Domhnaigh, san Ionad Ealaíona na nGael, in NYC (726, Ascaill 11).

Bhí sé ar fheabhas, meascán idir taispeántas, dráma, léacht agus cóisir. Tá an léiriú féin éadrom agus greannmhar ach nochtann sé idir smaointe éadroma agus smaointe doimhne Mhancháin, a chur an lucht féachana (tá súil agam!) ag meabhrú agus ag machnamh faoi chostas an chailliúint, i bhfocail, timpeallacht agus eile.

Tá an seó go hiomlán dátheangach agus oireann sé do chách, idir óg agus aosta, Béarlóirí agus Gaeilgeoirí.  Seans do Gaeilgeoirí a gcéilí agus a gcairde gan Gaeilge a thabhairt in éineacht leo (má ba mhian leo, ní bheidh siad amuigh sa bhfuacht!) Beidh an seó seo le feiscint anseo is ansiúd amach anseo, Albany, Kingston NY féach thuas, Boston agus áiteanna eile féach anseo.

 Tá foirgneamh nua Ionad Ealaíona na nGael díreach oscailte agus tá sé galánta ar fad, is fiú cuairt a thabhairt air. Bhí ar gach duine a chárta vacsaín a thaispeáint ag an ndoras agus aghaidh fhidil a chaitheamh an t-am ar fad taobh istigh.

 

Comments? Please DM me on Twitter or FB.
I'm no longer processing comments here due to trolls. 

Táim anall thar Wordle! agus Foclach leis...

Breis agus dhá bhliain caite anois faoi scáth an víris seo, fós á seachaint!  Breis agus dhá bhliain ó bhuaileas le daoine áirithe -  cairde agus leathbhádóirí srl. Níl sé go dona, tá taithí agam ar ndóigh leis an saol níos ciúine agus tá sé cgl. Léim níos mó, scríobhaim níos mó, braithim go bhfuilim níos sláintiúla de bharr tuilleadh aclaíochta! Tá an t-ádh orm i go leor slite. Ní chuireann Zoom isteach ná amach orm, is breá liom ócáidí ar-líne, nach iontach an tslí ina n-oibríonn daoine le chéile chun imeachtaí a dhearadh agus teagmháil a choimeád le cairde? Bíonn an saol ar uairibh as fócas áfach; le teacht an earraigh anois déanfaidh mé iarracht athrú a dhéanamh ar sin más féidir.

Táim anall thar Wordle! agus Foclach leis (léi!) - thar n-ais le crosfhocail agus filíocht, deirfiúracha gaoil b'fhéidir.


Comments? Please DM me on Twitter or FB.
I'm no longer processing comments here due to trolls.

Cuireann Léamh Mé ag Smaoineamh ( - agus ag Scríobh.)

 

Bhí agallamh breá ag Brian Ó Conchubhair leis an scríbhneoir Pádraic Breathnach inniu faoina scéal "Na Déithe Luachmhara Deiridh." Ciorcal léitheoireachta beo ar líne atá i gceist agus tá fáilte roimh chách a bheith páirteach chun aithne a chur ar scríbhneoir an lae agus a c(h)uid saothar a phlé. Bhí breis agus daichead duine páirteach.

 

Pádraic Breathnach

Is léir ón teideal  "Na Déithe Luachmhara Deiridh." go mbaineann an gearrscéal seo le
hathruithe, sa chás seo athruithe i bpobal tuathúil, de dheasca eisimirce agus bás.
Tá an scéal lonnaithe áit éigin in Éirinn.

 

Osclaíonn an scéal le pictiúr álainn den dromchla clúdaithe le sneachta, maidin lá chinn, Nollaig na mBan, an Eipeafáine. An bhfuair Máire, an príomhcharachtar, leas tuisceana an lá sin? Fuair, dar liom, ach is leis an léitheoir an cinneadh sin a dhéanamh, níl sé soiléir.  Cheapas go raibh íomhá an sneachta go haoibhinn sa scéal, bhain an seanbhean, Máire, sult as, bhí áthas uirthi, bliain tar éis bliana é a fheiscint - Chuir an brat bán gach rud i bhfolach áfach, ní raibh rian duine le fáil ach an cor lorg cos, agus, dála Mháire, ní bheidís ansin rófhada, d'imeodh an sneachta agus bheadh gach lorg cos imithe leis. Ach ag iarraidh teacht ar dóchas rith sé liom gur minic a thagann síolta beaga chun beochta tar éis dóibh a bheith fé sneachta tamaillín - an bhfuil dóchas le fáil ón sneachta mar sin? Go mbeadh seans ann amach anseo? - ní do Mháire, ach don timpeallacht - uair éigin.

Tarlaíonn an rud céanna gach áit timpeall an domhain sílim, ní hamháin in áiteanna iargúlta. Athraíonn ceantair i gcathracha chomh maith, is minic nach mbíonn fágtha ach baintreacha ina gcónaí ina n-aonar thuas thíos bóithre, na bóithre céanna a bhíodh beo le páistí agus fuinneamh tamall gearr, abair glúin nó dhó roimhe sin - Oibrí Sláinte agus Cúram ag bogadh ó theach go teach gach maidin ag tabhairt chabhrach agus cineál cairdis, glactha go drogallach -ar dtús. Seomraí thuas staighre folamh.  

Chuir scéal Phádraig mé ag smaoineamh - Is cuimhin liom tamall fada go leor ó shin, (beagnach tríocha bliana! roimh dom bogadh go Nua Eabhrac,) nuair a thugas cuairt ar ghaolta chleamhnais agam thuas sna Cruacha Gorma i dTír Chonaill. Tá an tigh in ard sléibhe ansin agus tá radharc breá, dar liom, trasna an ghleanna. Ach níor thuig mise rud ar bith. Níor mhaith le héinne an radharc, chuir sé brón orthu. Míníodh domsa mar do bhíos chomh dúr - Bhí na crainn síorghlas ag dreapadóireacht go mall tríd an gleann de dheasca The Forrestry.  (Béarla ina gcuid Gaeilge bhreá).  Bhíodh The Forrestry ag ceannach píosaí beaga talún de réir a chéile agus do bhí athruithe ag teacht ar dromchla a ndomhain dá bharr. Bhí an comhluadar áitiúil brónach agus buartha ag féachaint trasna ansin thar na blianta beaga. Ní fhacadar na seantithe a bhíodh ansin tráth. Leanadar ag caint faoin gceantar mar a bhíodh sé, agus na daoine go léir a bhíodh ina gcónaí ansan. Bhí sé an-deacair domsa a bheith cinnte cé áit a mbíodh na seantithe a luadar mar chuir na crainn clúdach glas ar gach uile ní.

Agus tá dhá dán nua ag péacadh ionam....

Is é Gearrscéalta Ár Linne atá idir lámha ag an gciorcal comhrá idirnáisiúnta seo. (25 Scéal.)

Le fáil láithreach mar é-chóip @ $10:50.
Naisc: Chun an é-leabhar a fháil: https://amzn.to/3pXFZxV

Agus an cruinniú: https://notredame.zoom.us/j/91413956954

Agus an t-am: 1900, am Éireann.

2 Samhain: Micheál Ó Conghaile, “Reilig na bhFocla,” 241-254.

9 Samhain: Biddy Jenkinson, “Consortium Mulierum,” 53-61.

16 Samhain: Pádraig Ó Cíobháin, “An tAthair, an Mac agus an Seanbhuachaill,” 141-155.

23 Samhain: Pádraig Ó Siadhail, “Meisce Breallántachta,” 299-309.

Foilsithe ag Cló Iar Chonnacht - is féidir an leabhar a fháil sa phost seilide.
https://cic.ie/shop/leabhair/ficsean/gearrscealta-ar-linne/

Comments? Please DM me on Twitter or FB.
I'm no longer processing comments here due to trolls.

Dianmhachnamh nó Casadh mheabhraíochta? Tóg nóiméad duit féin.

 

Thosnaigh mé le dianmhacnamh le linn na paindéime, timpeall bliain ó shin anois déarfainn. Gach tráthnóna timpeall 4:30 nó 5:00 agus mé críochnaithe le hobair an lae, liosta mo chuid oibre nó pé rud a bhíodh idir lámha agam, tráthnóna sciála fiú dá raibh an t-ádh orm!

Bhínn tuirse go minic i rith an lae de dheasca easpa chodladh na hoíche agus cheapas go mbeadh dianmhacnamh cabhrach, b'fhéidir, nó ar a laghad cheapas nach ndéanfadh sé aon dochar.  Bhíos amhrasach go leor ach fós féin lean mé ar aghaidh leis an bplean, ar dtús ar feadh deich nóiméad. Shuigh mé ar mo tholg compordach nach bhfuil ró bhog, cosnochta ar an urlár, mo lámha ar mo cheathrúna, mo dhroim díreach le tacaíocht ón suíochán. Rinne mé iarracht stop a chur le smaointe, le liostaí, le ceisteanna, le himní, le cuimhneamh agus araile. Cas mé m'intinn chuig mo cholainn ó logaill mo shúile go barr mo chinn agus ansin síos, síos go mall, trí gach ball dí go boinn mo choise ar an talamh. Chaitheas am ag éisteacht le gnáth fuaimeanna an tsaoil, Púca ag crónán, éanlaith na spéire lasmuigh, tictoc an chloig, agus bhí an ceart agam, ní dhéanann sé aon dochar. Taobh istigh seachtain amháin bhí mé sásta cúig nóiméad déag a chaitheamh ar an gcaitheamh aimsire seo agus anois oireann idir fiche cúig nóiméad nó leathuair a chloig dom. Plean agam na treoracha a thabhairt, as Gaeilge ar ndóigh, nuair a thagann dream againn le cheile amach anseo. Pé uair....

Ach rith sé liom nach bhfuil "dianmhachnamh" oiriúnach mar theideal mar is tréimhse gan mhachnamh atá ar thóir agamsa. Nó an bhfuil foca(i)l eile oiriúnach?

Comments? Please DM me on Twitter or FB.
I'm no longer processing comments here due to trolls.

An Chúirt Filíochta - Oireachtas na Samhna 2021

Tá sé ag teacht!

Oireachtas na Samhna 2021 agus an Chuairt Filíochta
Tá na sonraí go léir anseo ag Áine. Durkin

Agus is féidir féachaint ar chlár 2020 chomh maith buí le Proinsias Mac a'Bhaird.

Dílseachta Bhranda agus an Sparán.

Cloistear cúlscéalta i bhfeachtais mhargaíochta go minic faoi láthair. Is breá le fabhalscéalta agus a leithéid ar ndóigh ach anois feicim go bhfuil cúlscéal ar go leor leor earraí -  ar mo bhosca Muesli mar shampla, bosca uibheacha (Sicíní a bhíonn sásta lena saolta, ag foráiste leo féin, saor ó strús), sú oráiste fiú! Is cosúil go bhfuil éirí go maith leis na comhlachtaí lena bhfeachtais. Bíonn siad ag iarraidh difir a chothú idir a n-earra agus ceann eile nuair nach bhfuil ach beag eatarthu. Ach seo í an cheist sílim, an mbíonn an siopadóir toilteanach íoc sa bhreis as an scéal in ngan fhios dó/dí féin? Nó cinneadh idir dhá rud a dhéanamh bunaithe ar an gcúlscéal?

Bhí mé ag taispeántas na mbád blianta ó shin in Annapolis, Maryland, deireadh an tsamhraidh nó b'fhéidir tús an fhómhair a bhí ann,  aimsir ghrianmhar agus mheirbh cé go rabhamar in aice na farraige. Ba dheas am a chaitheamh saor ón teas i bpobal Hendricks Gin (agus samplaí beaga a shlog siar!) Bhí cúlscéalta na dí ón 18ú haois le fáil ansin chomh maith, na oibrithe gléasta i stíl na tréimhse sin agus bronntanais bheaga saor in aisce dúinn - swag! Bhí aoibh mhaith ar chách, ní nach ionadh. 

Chuala mé ionadaí ón gcomhlacht a dhéanann Gunpowder Gin  i Drumshanbo i gcomhrá le Pat Kenny ar a chlár raidió le déanaí. Bhí an caint suimiúil dom mar bhlas mé an jin seo tamaill ó shin tar éis dom buidéal a thabhairt thar n-ais go Nua Eabhrac liom i ndiaidh turais go hÉirinn. (Ní fheadar go díreach cathain, roimh 2020 gan dabht, b'fhéidir trí nó ceithre bliana ó shin.) Bhí an deoch blasta más buan mo chuimhne agus is léir go bhfuil an rath leo mar bíonn sé le fáil i mórán siopaí anseo sa SAM anois, tá sé feicthe agam i Nua Eabhrac agus Maine ach go háirithe. Tá an suíomh ghréasán go deas, mar a bhíonn suíomh Hendricks, an stíl cheannann chéanna, (an raibh an dearthóir céanna acu?) Tá eolas faoi na luibheanna srl srl le fáil ansin mar aon le scéalta atá in ainm is a bheith fíor taobh thiar forbairt na dí, ach an cúlscéal cumtha acu faoin Jackalope mar cineál sonóige? Dá mbeadh sonóg acu ní fheadar cén fáth nár dheineadar nasc idir Drumshambo agus créatúr ó fabhalscéal na tíre ar a laghad? Ní thuigim Jackalope mar rogha, is fuatha liom é! Cad faoi scéal faoi seanbhó an cheantair agus a droim láidir mar shampla? 

Bhuel sin é uaim, táim fós beo agus thar n-ais ar diallait na scríbhneoireachta tar éis beagnach ceithre mhí ag seoltóireacht.

Tá an samhradh beagnach thart.

Sláinte. 

An Croí Airdeallach

Tugadh aire ar leith don dán Everything is Going to be All Right de chuid Derek Mahon ag tús na paindéime. 

Is dán álainn liriceach é gan chastacht, cé go bhfuil baint aige le hábhar a bhfuil an-chasta ar fad. Labhraíonn an dán linn ní amháin ag an am dúshlánach seo ach, déarfainn, aon uair. Nach i gcónaí a mhothaítear dúshláin ar shlí amháin nó slí eile agus sinn ar bhóthar an tsaoil?
Is minic a bhíonn freagraí le fáil ach, anois is arís níl dul ar bith as - Ní féidir ach leanúint ar aghaidh agus glacadh le pé fadhb atá os ár gcomhair gan strus níos mó a chur orainn féin. Tá roinnt gaoise riachtanach an cinneadh seo a dhéanamh, agus foighne a dhéanamh leis go dtí go dtagann athrú.

Is léir go raibh ómós nach beag ag an údar do thábhacht stíle i bhfilíocht shiollach, mar aon le cuma na focail ar an leathanach féin, nach prós atá ann leagtha amach i stíl filíochta ar an leathanach.  Bhí mé ag iarraidh anam a dháin a bheith le mothú sa leagan Gaeilge seo. Ba mhinic a bhí argóintí agam liom féin faoina focail, an rithim, méid agus fuaimeanna na siollaí, srl. Bhíos ag iarraidh na cinn cearta a roghnú ar mhaithe le stíl simplíochta an dáin sa leagan Bhéarla. 

Ba dheacair dom teacht ar teideal oiriúnach chomh maith. Bheadh sé simplí go leor úsáid a bhaint as "Beidh Gach Rud CGL" ach ceapaim go mbíonn sé sin gan fuaimint nuair a úsáidtear i nGaeilge é. Sílim go bhfuil teachtaireacht níos doimhne i dteideal an dáin, ceann a thugann dóchas agus a chuireann síocháin ar an léitheoir (nó éisteoir) atá, mar shampla, gafa idir dhá thine Bhealtaine nó gan suíochán ar bith sa bhuaile aige/aici. Bíonn áilleacht le feiscint i gcónaí in anneoin na deachrachtaí.

Faraor d'imigh an tUasal Mahon ar shlí na fírinne ag deireadh an tsamhraidh tar éis tréimhse ghearr tinnis. Méala ana mhór a bháis. Níor léigh mé go raibh suim aige sa Ghaeilge fiú, ach ar a laghad níor luaigh sé focal ina coinne ach oiread, go bhfios domsa. Scríobh mé léiriú i nGaeilge den dán seo ina onóir. 

Bhain mé sásamh nach beag as an staidéar seo agus anois le teacht ar athrú mór i gcúrsaí polaitíochta na tíre is féidir liom a bheith foighneach go dtí go dtagann athruithe... 'sea...

Is Féidir Glacadh Leis

Tuige nach gliondar a bheadh orm le glanadh na spéire 

thall den fhuinneog dhormánta agus scáil snáth mara 

tharam ar an tsíleáil mar ábhair mhachnaimh agam?

Tiocfaidh an deireadh, tiocfaidh an deireadh,

ach ní gá é sin a bheartú.

Sruthaíonn na dánta ón lámh gan iarraidh,

an croí airdeallach ina bhfoinse cheilte acu.

Éiríonn an ghrian d'ainneoin gach uile ní

's bíonn na cathracha í gcéin geal agus gléineach.  

Táim sínte anseo i bpléascadh gréine

an láchan agus na scamaill reatha á bhfaire agam.

Is féidir glacadh leis.

Léiriú i nGaeilge le Hilary Mhic Suibhne

Everything is Going to be All Right le Derek Mahon

 

 

An Cluiche, gearrscéal

 

Cnámh Bailiúchán gearrscéalta ó pheann Eoghan Mac Giolla Bhríde.
Foilsithe ag Éabhlóid 

An Cluiche

Is déagóir a insíonn an scéal seo, fear óg, ar leac aois an fhir, a oibríonn i bpub beag agus é ar a laethanta saoire ón scoil - saoire an tsamhraidh - i lár sráidbhaile réasúnta ciúin áit éigin i dTír Chonaill. Aimsir bhrothallach atá ann, tá an pub dorcha taobh istigh, athrú mór ón saol amuigh.

Chuaigh sé chuig an phub luath an tráthnóna seo chun féachaint ar cluiche tábhachtach a bheadh le feiscint ar an teilifis ansin. B'fhéidir nach raibh TV acu sa bhaile? nó, b'fhéidir go raibh suim aige am breise a chaitheamh i ríocht na bhfear. Ní gá dó leithscéal a bheith aige dul thar leac an dorais anois agus post aige ansin le coicís anuas. Bhain sé sult as comhrá na bhfear, luaigh sé go raibh cuid acu ar aithne ag a Dhaid féin. Bhí aithne aige orthu go léir faoin taca seo seachas beirt. Chonaic sé an bheirt céanna thíos staighre nuair a bhí sé sa siléar, chuir sé ionadh air iad a fheiscint thíos ansin ag teacht amach as seomra sa chúl. Chonaic sé fear a 'tí, Proinseas, i gcomhrá go ciuin leo sa bheár ina dhiaidh sin. Ní sé cad a bhí eatarthu ach leid ní bhfuair sé. Bhuail boc isteach ar ball agus d'imir sé drochchleas ar Phroiseas.

Ba léir go raibh meas ag an scéalaí ar Phroinsias, d'fhoghlaim sé cleas beag uaidh -conas barra a bhain de bhuidéal oráiste mar fhear tart ag oscailt bhuidéal beorach. Bhí Proinsias cneasta agus flaithiúlach leis. Ach roimh deireadh na hoíche sin d'fhoghlaim an déagóir nár thuig sé gach rud a bhíonn ar siúl idir fir, go mbíonn slite ann i saolta na bhfear chun duine a bhualadh i gcluiche, nach raibh baint ar bith le comórtas peile, agus chun déileáil le deachtrachtaí anaithnid. Bhí an laid beagáinín míchompordach leis an eolas seo agus tháinig míshuaimhneas air. 

Tá an scéal scriofa sa chéad pearsa agus i gcaniúnt Uladh mar chuimhne an fhir óg.