Nuala ar Cuairt.

Bhí oíche bhreá againn le déanaí i Nua Eabhrac. Tháinig Nuala Ní Dhomhnaill anseo ar cuairt, thug sí léacht faoi a saol agus a saothar agus léigh sí roinnt filíochta as a bailiúchán is déanaí. Bhí sí ina h-aoi chainteoir ag ócáid i ndil chuimhne ar Barra Ó Donnabháin, a bhí ina mhúinteoir na Gaeilge agus cara na teanga anseo i Nua Eabhrac ó lár na 1970dí go dtí a bhás ar aois óg (61) cúpla bliain ó shin.

Bhain Barra céim amach i nGaeilge agus Laidin i gColáiste na hollscoile, cathair chorcaí, áit a raibh Seán Ó Tuama mar ollamh aige. Bhog sé go Meiriceá agus é ina fhear óg i 1963, go Texas ar dtús, agus lean sé ag staidéar ansin ar stair na tíre seo, ansin chas sé a aghaidh ar Nua Eabhrac agus d’éirigh suim ann i gcúrsaí teileachumarsáide agus ríomheolaíocht. Fad is a bhí a shaol ag dul ar aghaidh coimeád Barra teagmháil teann ar an teanga. Dúirt sé” Ar feadh an ama mhair suim sa teanga dhúchais ionam agus thosníos ag scríobh chun a thaisbeáint don domhan mór go bhfuil teanga ársa dár gcuid féin againn”
Thosnaigh sé ag scríobh an t-alt seachtainiúil sa nuachtáin The Echo agus scríobh se in irisleabhar Chomhaltas Ceoltóirí Éireann, Treoir, chomh maith. Scríobh sé i Saol agus i bhFoinse chomh maith .
Thosnaigh sé ag múineadh na Gaeilge ina dtigh féinig agus ag freastal ar deireadh seachtainí na Gaeilge leis an ngluaiseacht Daltaí na Gaeilge. Bhí sé cairdiúil le Séamas de Bláca agus ní fada go raibh sé ag léamh píosa Gaeilge gach seachtain ar chlár raidió Shéamais Míle Fáilte ar WFUV.
Nuair a d’éirigh sé as an bpost i 2001 bhí plean aige díriú níos mó ar an teanga agus ar an gceol, agus ar na héanlaith…. Ach mar a tharla ní raibh mórán ama fágtha aige sult a bhaint as an saol leis an am saor breise a bhí aige.

Ba dhuine gealgháireach é Barra, bhí féith grinn go smior ann….agus bhí an cleas aige go raibh se in ann sult a bhaint as gach aon rud, mar sin bhain daoine taitneamh as a chomhluadar. …agus chonacthas an sult nach beag a bhain sé as an teanga, Bhíodh sé ag iarraidh daoine a chur chun cainte í gcónaí, agus ag an am céanna bhí ana shuim aige sa ghramadach; bhíodh an nós aige teacht ar sean slite rud a rá agus ansin úsáid a bhaint astu agus béarlachas a sheachaint. Nuair a d’imigh Barra ar slí na fírinne i mí Iúil 2003 (mar a tharla ar an 12ú lá) thug a bhean cheile Delia thar n-ais go Leap uí Dhonnabháin in iarthar chorcaí é agus is ansin atá an bheirt acu curtha anois. Thug Delia ana thacaíocht do Bharra as a chuid geáitsí maidir leis an teanga, níor chuir sé isteach uirthi nuair a bheadh slua ina teach agus iad uile ag labhairt na Gaeilge cé nach raibh mórán Gaeilge aicise. Bhí sí bródúil as saothar a grá geal. Fágadh a bhás ana uaigneach í ach do bhí sí dearfach agus bhain sí taitneamh as féachaint siar agus a bheith ag caint faoi. D’éirigh sise tinn le ailse san earrach 2008, agus fuair sí bás roimh na Nollag seo chaite, ní raibh sise ach trí scór is dhá bliana d’aois.
Níor bhuail Nuala Ní Dhomhnaill le Barra riamh ach do chuala sí faoi ó chairde agus gaol aici a raibh aithne acu air. Bhí meas nach beag aige ar a cuid saothar. Bhí seans agam labhairt léi ag deireadh an lae agus bhaineas taitneamh as sin, is léir go bean í a bhaineann súp as an saol, mar a bhíodh Barra féin. Thugamar fé deara go rabhamar ar an ard scoil céanna, Cnoc na Labhras í gcathair Luimnígh, ní ag an am céanna áfach. Tá cur síos an deas ag Breandán Keane anseo faoin oíche bhreá sin le Nuala le spiorad Bharra ag snámh inár measc.

Thar n-ais i Nua Eabhrac

D’imigh mé breis agus seachtain ó shin, sa bhfearthainn fhiáin, tháinig mé thar n-ais inné, an fearthainn fhiáin céanna ag feitheamh orm anso…deirtear liom go thug an ghrian cuairt ar Nua Eabhrac agus mé ar seachrán….
rud amháin atá fior: bíonn mo chiall ar seachrán uaim leis an aimsir seo.

An Domhan Breac / The Speckled World: The World of the Modern Irish Language Writer.

Anois is arís iarradh orm filíocht a léamh, is aoibhinn liom filíocht mar sin bím lán sásta é a dhéanamh. Ní bhaineann ach fadhb amháin leis: Cén ceann a roghnú? Tá an t-uafás againn sa Ghaeilge agus is minic a bhíonn sé deacair ceann a roghnú.
Abair sé bliana ó shin sílim chuir mé féin agus cara liom, Úna, tráthnóna filíochta le chéile san Earrach inár gceantar féinig, i dtigh Úna. Scaipeamar an focal lenár gcairde idir na Gaeilgeoirí agus iad gan Ghaeilge, agus sa deireadh chaitheamar tráthnóna iontach le chéile ag léamh filíochta, ag caint faoi fhilíocht go ginearálta - sean fhilíocht, filíocht nua aimseartha - idir Gaeilge agus Béarla, ó phinn scríbhneoirí mór le rá agus ó phinn daoine gan cáil agus ó phinn daoine a bhí i láthair chomh maith. Mar a tharla bhí beirt fhile proifisiúnta inár measc an tráthnóna sin, duine amháin acu a oibríonn sa Ghaeilge, Cathal Ó Searcaigh, agus an duine eile sa Bhéarla, Billy Collins, ach ní rabhadar ann ach mar sinn uile, daoine le suim i bhfilíocht bailithe le chéile i gcomhair comhrá. Bhí timpeall cúigear duine déag ann an lá sin agus léigh gach duine againn píosa nó dhó. Bhí an ócáid go breá agus dúirt an dream gan Ghaeilge nár chuir an easpa teangan isteach orthu , bhíodar in ann taitneamh a bhaint as na bhfocail féin, gluaiseacht agus rithim srl. . Bhí fíon go flúirseach agus bia simplí blasta againn chomh maith snas a chur ar an ócáid.

Ar aon nós thar n-ais go dtí croí an scéilín seo, is é Trén bhfearann Breac le Colm Breathnach ceann de na dánta a roghnaím go minic mar déanann sé cur síos ar saol dhuine a bhíonn idir dhá shaol, agus tuigim go mór é sin. Is í Ceist na Teangan le Nuala Ní Dhomhnaill ceann eile a roghnaím má bhím os comhair mic léinn mar sílim go dtugann an dán sin dóchas d’fhoghlaimeoirí, gur fiú an teanga a fhoghlaim, go bhfuil sí tábhachtach agus gur obair an tsaoil atá ann.

An deireadh seachtaine seo braithim go bhfuil mo smaointe ag comhchlaonadh….. Beidh Nuala Ní Dhomhnaill ag tabhairt léachta leis an teideal “An Domhan Breac / The Speckled World: The World of the Modern Irish Language Writer.” Is é seo an ócáid bhliantúil I ndíchuimhne ar Bharra Ó Donnabháin.
Beidh an léacht seo ar siúil ar a 7 iar nóin, i Glucksman Ireland House.
One Washington Mews, NYNY 1003 (ascaill a cúig agus sráid a hocht)
Beidh fáilte romhat.

Cuir suíochán in áirithe, glaoch ar 212-998-3950 (option 3) nó rphost ireland.house@nyu.edu. Tuilleadh eolais anseo.

An tSeachtain seo Chaite

Bhí an tseachtain seo chaite suimiúil. Mar a luaigh mé bhí cúpla imeacht ar siúil. Ar dtús an oíche sin sa chonsalacht a luaigh mé cheana, roinnt pictiúr anseo. Bhí dream maith i láthair, déarfainn timpeall 70, agus chuir Breandán agus a bhean chéile, Carmel fáilte mhór roimh gach éinne mar is gnách. Bhí cúpla focal ón leas-chonsal, Breándán ansin ón aire Dara Caleary ansin ó Phádraig Ó Cearúil, mé féin, amhrán ó Art Hughes agus ansin thug Carmel ról Eibhlín Dhubh Ní Chonaill agus í ag caoineadh ar a grá Art…..

Failtiú roimh an Teastas Eorpach na Gaeilge a bheidh ar siúl i mbliana i New York University a bhí i gceist agus bhaineamar uile sult as an teacht le cheile.

Ansin faraoir, bhuail stoirm sneachta isteach orainn an lá dár gcionn agus le dhá throigh den stuif bán i New Rochelle ní raibh an tarna suíochán sa bhuaile againn- bhí orainn ár Lá na Gaeilge 2010 a chur ar ceal. Aithníodh an díomá i nguthanna na daoine ar an bhfón tráthnóna an Aoine gruama sin ach ní raibh dul as… Táim ag iarraidh leis an gcoláiste teacht ar dáta eile a bheadh oiriúnach agus tá súil agam go mbeidh sé socraithe taobh istigh seachtain nó dhó.